กลอนสุนทรภู่

กลอนสุนทรภู่

           อย่างหม่อมฉันอันที่ดีและชั่ว

ถึงลับตัวแต่ก็ชื่อเขาลือฉาว

       เป็นอาลักษณ์นักเลงทำเพลงยาว

เขมรลาวลือเลื่องถึงเมืองนคร

                จงทราบความตามจริงทุกสิ่งสิ้น
อย่านึกนินทาแกล้งแหนงไฉน
นักเลงกลอนนอนเปล่าก็เศร้าใจ
จึงร่ำไรเรื่องร้างเล่นบ้างเอยฯ

กลอนสุนทรภู่ บางตอนจาก "นิราศภูเขาทอง"

              ถึงบางพูดพูดดีเป็นศรีศักดิ์
มีคนรักรสถ้อยอร่อยจิต
แม้นพูดชั่วตัวตายทำลายมิตร
จะชอบผิดในมนุษย์เพราะพูดจาฯ

กลอนสุนทรภู่ บางตอนจาก "นิราศภูเขาทอง"

              ถึงโรงเหล้าเตากลั่นควันโขมง
มีคันโพงผูกสายไว้ปลายเสา
โอ้บาปกรรมน้ำนรกเจียวอกเรา
ให้มัวเมาเหมือนหนึ่งบ้าเป็นน่าอาย
ทำบุญบวชกรวดน้ำขอสำเร็จ
สรรเพชญโพธิญาณประมาณหมาย
ถึงสุราพารอดไม่วอดวาย
ไม่ใกล้กรายแกล้งเมินก็เกินไป
ไม่เมาเหล้าแล้วแต่เรายังเมารัก
สุดจะหักห้ามจิตคิดไฉน
ถึงเมาเหล้าเช้าสายก็หายไป
แต่เมาใจนี้ประจำทุกค่ำคืนฯ

กลอนสุนทรภู่ บางตอนจาก "นิราศภูเขาทอง"

แม่รักลูก ลูกก็รู้ อยู่ว่ารัก
ใครอื่นสัก หมื่นแสน ไม่แม้นเหมือน
จะกินนอน วอนว่า เมตตาเตือน
จะจากเรือน ร้างแม่ ก็แต่กาย

กลอนสุนทรภู่ บางตอนจาก "ขุนช้างขุนแผน"

         แล้วสอนว่าอย่าไว้ใจมนุษย์
มันแสนสุดลึกล้ำเหลือกำหนด
ถึงเถาวัลย์พันเกี่ยวที่เลี้ยวลด
ก็ไม่คดเหมือนหนึ่งในน้ำใจคน

กลอนสุนทรภู่ บางตอนจาก "สุดสาคร"

จะหักอื่น ขืนหัก ก็จักได้
หักอาลัย นี้ไม่หลุด สุดจะหัก
สารพัด ตัดขาด ประหลาดนัก
แต่ตัดรัก นี้ไม่ขาด ประหลาดใจ

กลอนสุนทรภู่ บางตอนจาก "นิราศอิเหนา"

               อันความคิดวิทยาเหมือนอาวุธ
ประเสริฐสุดซ่อนใส่เสียในฝัก
สงวนคมสมนึกใครฮึกฮัก
จึงค่อยชักเชือดฟันให้บรรลัย

กลอนสุนทรภู่ บางตอนจาก "เพลงยาวถวายโอวาท"

              มีสลึงพึงบรรจบให้ครบบาท
อย่าให้ขาดสิ่งของต้องประสงค์
จงมักน้อยกินน้อยค่อยบรรจง
อย่าจ่ายลงให้มากจะยากนาน

กลอนสุนทรภู่ บางตอนจาก "สุภาษิตสอนหญิง"

                  อันอ้อยตาลหวานลิ้นแล้วสิ้นซาก
แต่ลมปากหวานหูไม่รู้หาย
แม้นเจ็บอื่นหมื่นแสนจะแคลนคลาย
เจ็บจนตายเพราะเหน็บให้เจ็บใจ

กลอนสุนทรภู่ บางตอนจาก "เพลงยาวถวายโอวาท"

                  บัดเดี๋ยวดังหงั่งเหง่งวังเวงแว่ว
สะดุ้งแล้วเหลียวแลชะแง้หา
เห็นโยคีขี่รุ้งพุ่งออกมา
ประคองพาขึ้นไปจนบนบรรพต

แล้วสอนว่าอย่าไว้ใจมนุษย์
มันแสนสุดลึกล้ำเหลือกำหนด
ถึงเถาวัลย์พันเกี่ยวที่เลี้ยวลด
ก็ไม่คดเหมือนหนึ่งในน้ำใจคน

กลอนสุนทรภู่ บางตอนจาก "พระอภัยมณี"
(ตอน พระฤาษีสอนสุดสาคร)

                   แม้นใครรักรักมั่งชังชังตอบ
ให้รอบคอบคิดอ่านนะหลานหนา
รู้สิ่งไรไม่สู้รู้วิชา
รู้รักษาตัวรอดเป็นยอดดี

กลอนสุนทรภู่ บางตอนจาก "พระอภัยมณี"
(ตอน พระฤาษีสอนสุดสาคร)

        อันนินทากาเลเหมือนเทน้ำ
ไม่ชอกช้ำเหมือนเอามีดมากรีดหิน
แค่องค์พระปฎิมายังราคิน
คนเดินดินหรือจะสิ้นคนนินทา

กลอนสุนทรภู่ บางตอนจาก "พระอภัยมณี"

                              เขาย่อมเปรียบเทียบความว่ายามรัก
แต่น้ำผักต้มขมชมว่าหวาน
ครั้นรักจางห่างเหินไปเนิ่นนาน
แต่น้ำตาลว่าเปรี้ยวไม่เหลียวแล

กลอนสุนทรภู่ บางตอนจาก "พระอภัยมณี"

               ถึงม้วยดินสิ้นฟ้ามหาสมุทร
ไม่สิ้นสุดความรักสมัครสมาน
แม้เกิดในใต้ฟ้าสุธาธาร
ขอพบพานพิศวาสไม่คลาดคลา

              แม้เนื้อเย็นเป็นห้วงมหรรณพ
พี่ขอพบศรีสวัสดิ์เป็นมัจฉา
แม้เป็นบัวตัวพี่เป็นภุมรา
เชยผกาโกสุมประทุมทอง

             แม้เป็นถ้ำอำไพใคร่เป็นหงส์
จะร่อนลงสิงสู่เป็นคู่สอง
ขอติดตามทรามสงวนนวลละออง
เป็นคู่ครองพิศวาสทุกชาติไป

กลอนสุนทรภู่ บางตอนจาก "พระอภัยมณี"
(ตอน พระอภัยมณีเกี้ยวนางละเวง ได้ถูกนำไปดัดแปลงเล็กน้อยกลายเป็นเพลง "คำมั่นสัญญา")

พระฟังความพราหมณ์น้อยสนองถาม อันดนตรีมีคุณทุกอย่างไป ถึงมนุษย์ครุฑาเทวราช แม้นปี่เราเป่าไปให้ได้ยิน ให้ใจอ่อนนอนหลับลืมสติ ซึ่งสงสัยไม่สิ้นในวิญญาณ์ แล้วหยิบปี่ที่ท่านอาจารย์ให้ พระเป่าเปิดนิ้วเอกวิเวกดัง

จึงเล่าความจะแจ้งแถลงไข ย่อมใช้ได้ดังจินดาค่าบุรินทร์ จตุบาทกลางป่าพนาสิณฑ์ ก็สุดสิ้นโทโสที่โกรธา อันลัทธิดนตรีดีหนักหนา จงนิทราเถิดจะเป่าให้เจ้าฟัง เข้าพิงพฤกษาไทรดังใจหวัง สำเนียงวังเวงแว่วแจ้วจับใจฯ

กลอนสุนทรภู่ บางตอนจาก "พระอภัยมณี"
(ตอน คุณวิเศษ ของดนตรี พระอภัยมณีอธิบายความวิเศษของ ดนตรีให้ศรีสุวรรณและสามพราหมณ์ฟัง)

แล้วตรัสบอกลูกน้อยกลอยสวาท อันรักษาศีลสัตย์กัตเวที ทรลักษณ์อักตัญญุตาเขา ให้ทุกข์ร้อนงอนหง่อทรพล เพราะบิดามาด้วยอุศเรนนี้ เจ้าทำผิดก็เหมือนพ่อทรยศ

เจ้าหน่อเนื้อเชื้อชาติดังราชสีห์ ย่อมเป็นที่สรรเสริญเจริญคน เทพเจ้าก็จะแช่งทุกแห่งหน พระเวทมนตร์เสื่อมคลายทำลายยศ คุณเขามีมากล้นพ้นกำหนด จงออมอดเอ็นดูพ่อแต่พองามฯ

กลอนสุนทรภู่ บางตอนจาก "พระอภัยมณี"
(ตอน พระอภัยมณีขอร้องสินสมุทร ให้คืนนางสุวรรณมาลีแก่อุศเรน)

ประเวณีตีงูให้หลังหัก จระเข้ใหญ่ไปถึงน้ำมีกำลัง อันแม่ทัพจับได้แล้วไม่ฆ่า ต้องตำรับจับให้มั่นคั้นให้ตาย จะพลิกพลิ้วชิวหาเป็นอาวุธ ต้องตัดศึกลึกล้ำที่สำคัญ

มันก็มักทำร้ายเมื่อภายหลัง เหมือนเสือขังเข้าถึงดงก็คงร้าย ไปข้างหน้าศึกจะใหญ่ขึ้นใจหาย จะทำภายหลังยากลำบากครัน ประหารบุตรเจ้าลังกาให้อาสัญ นางหมายมั่นมุ่งเห็นจะเป็นการฯ

กลอนสุนทรภู่ บางตอนจาก "พระอภัยมณี"
(ตอน นางวาลีเตือนสติพระอภัยมณี เมื่อพระอภัยมณีจะปล่อยอุศเรนไป)

จะพูดจาปราศรัยกับใครนั้น
อย่าตะคั้นตะคอกให้เคืองหู
ไม่ควรพูดอื้ออึ้งขึ้นมึงกู
คนจะหลู่ล่วงลามไม่ขามใจ

กลอนสุนทรภู่ บางตอนจาก "สุภาษิตสอนหญิง"

รู้วิชาก็ให้รู้เป็นครูเขา
จึงจะเบาแรงตนช่วยขนขวาย
มีข้าไทใช้สอย ค่อยสบาย
ตัวเป็นนายโง่เง่าบ่าวไม่เกรง

กลอนสุนทรภู่ บางตอนจาก "พระอภัยมณี"